WYSZPERANE W CZYTELNI

CICHE BOHATERKI -

polskie agentki wywiadu na frontach II wojny światowej

Wywiad w dziejach poszczególnych narodów istniał od zawsze. Niekiedy sami szpiedzy nie wiedzieli jak zmieniają losy swojego państwa.

Najszybciej rozwijał się w okresie II Rzeczpospolitej. A. Machniak pisze „Polski wywiad i kontrwywiad wojskowy formowały się po zakończeniu I wojny światowej. Ich zadaniem była ochrona polskiej armii oraz przemysłu zbrojeniowego. Władzom państwa polskiego zależało na zaangażowaniu do tych służb ludzi ideowych. Działalność tych jednostek ulegała istotnym zmianom w latach 1918–1939 i była ściśle związana z polską polityką zagraniczną. Jednym z głównych zainteresowań tych służb była aktywność sowieckiego wywiadu i kontrwywiadu, które prowadziły agresywne rozpoznania na terenie Polski. Kierunek wschodni był zatem priorytetem w działaniach wywiadu i kontrwywiadu. Angażował jednak dużo sił i środków. Wpływało to negatywnie na ochronę Polski przed działalnością służb Niemiec. Polski wywiad i kontrwywiad w latach 1918–1939 rozpracowywały również nielegalne podziemie komunistyczne w kraju. Ruch komunistyczny w Polsce był inspirowany przez sowieckie służby i stanowił jedno z głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa. Po II wojnie światowej działalność polskiego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego była przedmiotem analizy komunistycznego kontrwywiadu wojskowego, który działał w Polsce w latach 1945–1956. Formacja ta została utworzona na wzór sowieckich służb specjalnych sprzed II wojny światowej i stosowała podobne metody pracy. Żołnierze związani z polskim wywiadem i kontrwywiadem wojskowym w latach 1918–1939 poddani zostali rozpracowaniu i brutalnym represjom ze strony komunistycznego kontrwywiadu. Postrzegani byli jako jeden z głównych wrogów komunistycznej Polski.” (https://repozytorium.ur.edu.pl/server/api/core/bitstreams/76483673-b713-45b3-b612-86dd6effe61c/content ).

Działalność wywiadowcza upowszechniła się w strukturach Polski podziemnej i po II wojnie, kiedy to szpiegowano na rzecz obcego wywiadu.

Wielu agentów wywiadu, działających podczas II wojny światowej rozpoczynała swą działalność w okresie 1918-1939. Kim byli i gdzie działali? 100 agentów wywiadu przedstawionych zostało w artykule „NAJWAŻNIEJSI POLSCY SZPIEDZY. Byli odważni, błyskotliwi i niebezpieczni.” https://naszahistoria.pl/najwazniejsi-polscy-szpiedzy-byli-odwazni-blyskotliwi-i-niebezpieczni/ar/c15-13166474

Wśród wymienionej 100 znajdziecie tych, których nigdy nie podejrzewalibyście, że należeli do grona agentów wywiadu i pozyskiwali informacje dla Polaków lub przekazywali obcemu wywiadowi.

Wśród najbardziej znanych wywiadowców znajdowały się także kobiety. Wymienić tu warto: Krystynę Skrbek, Elżbietę Zawadzką, Wandę Kronenberg, Halinę Szymańską, Irenę Mokrzytcką-Iłłakowicz, Marię Sapiechę i wiele innych kobiet, które oddały nieocenione usługi polskiemu wywiadowi.

Historia Polski zanotowała wiele nazwisk Polek, które zaangażowały się w walkę narodowowyzwoleńczą w Polsce i za granicą. Wybrane agentki polskiego wywiadu przedstawione zostały w książce wydanej przez Gazetę Wyborczą „Agentki. 13 kobiet, które szpiegowały i zmieniły bieg historii”.

W dzisiejszym odcinku przedstawiamy kilka z nich.

1. Krystyna Skarbek (Christine Granville) – legendarna agentka SOE. Jedna z najbardziej znanych polskich agentek wywiadu. Pracowała dla brytyjskiego Special Operations Executive (SOE). Była odważna i sprytna – wielokrotnie unikała aresztowania.

O jej postaci poczytacie na stronach:

https://dzieje.pl/postacie/krystyna-skarbek-1908-1952 .

Powstało także wiele opracowań na jej temat

Polecamy także:

„Igły. Polskie agentki, które zmieniły historię” https://dzieje.pl/ksiazki/igly-polskie-agentki-ktore-zmienily-historie-0

Krystyna Skarbek – kobieta, która zmieniła bieg historii https://christinegranville.pl/krystyna-skarbek-kobieta-ktora-zmienila-bieg-historii/

Odnaleziono dokumenty na temat niedoszłej misji Krystyny Skarbek w Polsce https://dzieje.pl/wiadomosci/odnaleziono-dokumenty-na-temat-niedoszlej-misji-krystyny-skarbek-w-polsce

Polecamy także artykuły z prasy:

Mucha Jej Królewskiej Mości : polski James Bond w spódnicy/ Jan Larecki // Polityka. – 20027, nr 4, s. 22-26

Żyła po to, by się narażać : odtajnione zostały dokumenty pokazujące działalność agentki wywiadu brytyjskiego Krystyny Skarbek. – Forum. – 2000, nr 38, s. 22-23

Więcej informacji znajdziecie w Internecie po wpisaniu „Krystyna Skarbek”.

2. Elżbieta Zawacka ("Zo") – jedyna kobieta w „Cichociemnych” szkolonych polskich spadochroniarzy. Pracowała jako kurierka i emisariuszka rządu RP na uchodźstwie.

„Igły. Polskie agentki, które zmieniły historię” https://dzieje.pl/ksiazki/igly-polskie-agentki-ktore-zmienily-historie-0

Ciekawie jej historię opisano w publikacji Gazety Wyborczej „Agentki. 13 kobiet, które szpiegowały i zmieniły bieg historii”.

O agentce i fundacji przez nią założonej poczytacie na stronach: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Powstańcze Biogramy - Elżbieta Zawacka, Archiwum Historii Mówionej - Elżbieta Zawacka, .

Powstało o niej także kilka filmów dokumentalnych i audycja radiowa dostępnych:

Elżbieta Zawacka "Zo" https://www.youtube.com/watch?v=MfCtQedYiOA

GEN. BRYG. ELŻBIETA ZAWACKA PS. „ZO” - PATRONKA 8 KUJAWSKO - POMORSKIEJ BRYGADY OT GEN. BRYG. ELŻBIETA ZAWACKA PS. „ZO” - PATRONKA 8 KUJAWSKO - POMORSKIEJ BRYGADY OT

Elżbieta Zawacka. "Byłam jedyną cichociemną" https://polskieradio24.pl/artykul/2879916,elzbieta-zawacka-bylam-jedyna-cichociemna

Piszą o jej postaci i książce na portalu dzieje.pl https://dzieje.pl/postacie/elzbieta-zawacka-1909-2009 , Autorka biografii Elżbiety Zawackiej: wciąż nie doceniamy roli kobiet w ruchu oporu | dzieje.pl - Historia Polski , więcej znajdziecie pod adersem Elżbieta Zawacka | dzieje.pl - Historia Polski oraz po wpisaniu jej nazwiska do przeglądarki.

3. Halina Szymańska – agentka brytyjskiego wywiadu MI6. Była żoną polskiego attaché wojskowego w Berlinie, co ułatwiło jej dostęp do kluczowych informacji. Przekazywała Brytyjczykom tajne dane o planach Hitlera.

Poczytacie o niej w Internecie:

Kobiety wywiadu: Halina Wiśniowska – szpieg o kryptonimie Guziczek Kobiety wywiadu: Halina Wiśniowska – szpieg o kryptonimie Guziczek

Halina Szymańska – as polskiego wywiadu Halina Szymańska - as polskiego wywiadu

Halina M. Szymańska. Poselstwo RP w Bernie w przestrzeni wywiadu wojskowego i dyplomacji 1939–1945 Halina M. Szymańska. Poselstwo RP w Bernie w przestrzeni wywiadu wojskowego i dyplomacji 1939–1945

Superszpieg Halina https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1504218,1,superszpieg-halina.read

Napisano o niej książkę i nakręcono film:

4. Wanda Gertz – pseudonim Lena, Kazik, dowódczyni grupy dywersyjnej. Już w czasie I wojny światowej walczyła jako mężczyzna w Legionach Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej. Kierowała oddziałem dywersyjnym w AK.

Wanda Gertz – niezłomna legionistka i żołnierka Wanda Gertz – niezłomna legionistka i żołnierka - Zwierciadlo.pl

61 lat temu zmarła Wanda Gertz, legionistka, żołnierz Bitwy Warszawskiej i Powstania Warszawskiego 61 lat temu zmarła Wanda Gertz, legionistka, żołnierz Bitwy Warszawskiej i Powstania Warszawskiego | dzieje.pl - Historia Polski

Wanda Gertz. Opowieść o kobiecie żołnierzu Wanda Gertz. Opowieść o kobiecie żołnierzu - Wydawnictwo Avalon

5. Zofia Rapp-Kochańska - wywiadowczyni Armii Krajowej działająca głównie na terenie III Rzeszy. To właśnie ona odkryła lokalizację norweskiego fiordu, w którym Niemcy ukryli największy skarb swojej floty - pancernik „Tirpitz”.