Zegar - godzina, minuta, sekunda

Zapraszamy na drugi odcinek informacji o czasie. W pierwszym odcinku pisaliśmy o kalendarzu.

Dziś proponujemy dobę i jej podział.

    Wikipedia definiuje czas jako wielkość fizyczną określającą kolejność zdarzeń oraz odstępy między zdarzeniami zachodzącymi w tym samym miejscu (https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas). Rok, miesiąc księżycowy, doba - to jednostki czasu narzucone niejako przez przyrodę, podział doby na godziny jest wytworem sztucznym. Ludzie pracowali od wschodu Słońca do zmroku, wystarczały więc określenia: „o świcie”, „w środku dnia”, „wieczorem” oraz trzy pory nocy: „początek”, „środek”, „koniec”. Za początek doby uważano w starożytności przeważnie chwilę wschodu lub zachodu Słońca, niekiedy  północ,   rzadziej   południe.   U   ludów,   które   przyjęły   kalendarz księżycowy,  początkiem doby była chwila zachodu Słońca. Łączyło się to z rachubą miesięcy: początek miesiąca sygnalizowało ukazanie się młodego sierpa Księżyka w promieniach zachodzącego Słońca. (L. Zajdler "Dzieje zegara") 

    Za twórców dzisiejszego podziału doby na równe 24 godziny uważamy Babilończyków. Początkowo dzielili oni dobę na 6 równych części: 3 dzienne i 3 nocne tzw. straże, dzielone w dalszym ciągu na 60 części, które znów dzielono na 60 części. Na około 800 lat p.n.e. ustalił się w dolinie Eufratu i Tygrysu w życiu codziennym podział doby 7  na 12 części, zwanych w języku babilońskim kas-bu (2 godziny). Dzieląc dobę na 12 części wzorowano się na podziale roku na 12 miesięcy. (tamże)

    Obecnie doba to 24 godziny, 1440 minut, 86400 sekund. Czas odliczany jest przez zegary, które przybierały różną formę w zależności od znajomości techniki i jej rozwoju. Rytm dobowy wyznacza wyznacza obrót Ziemi wokół własnej osi. wszystkie żyjące na Ziemi rośliny i zwierzęta posiadają wbudowany wewnętrzny zegar biologiczny dopasowujący się do tego rytmu. Każde miejsce na ziemi mieści się w jakiejś strefie czasowej, różnej dla poszczególnych długości geograficznych, i tak np. mamy inny czas w Australii, Polsce i Stanach zjednoczonych, mimo że wszędzie doba składa się z 24 godzin. 

    Jak wyglądały pierwsze zegary?

    Czy słyszeliście np. o zegarze zwanym gnomon, używanym w połowie IV tysiąclecia pne? 

    Wikipedia w haśle "Zegar"  (Zegar) opisuje jego historię oraz rodzaje. Z artykułu dowiecie się jak rozwijał się mechanizm zegara od zegarów słonecznych po zegar atomowy. Kto i jakie wprowadzał ulepszenia.

     A oto kilka ilustracji zegarów:

 Ankeruhr w Wiedniu

  Zegar słoneczny w Kłodzku

  

Mechanizm zegara na Bramie Krakowskiej w Lublinie

  Zegarek kieszonkowy

Inne ciekawe urządzenia mierzące czas:

Wiele ciekawostek na temat zegarów znajdziecie w haśle "Zegar" zamieszczonym 

w W. Kopaliński. Opowieści o rzeczach powszednich. Warszawa 1994

Poniżej prezentujemy zegary zamieszczone w tekście publikacji.

 

Poznaj Swój Kraj 1966 nr 1

Unikatowe muzeum zegarów w Jędrzejowie (Ponidzie, woj. świętokrzyskie) (polaneis.pl)

 

Zegary słoneczne w Jarocinie

"Czterej pancerni i pies" odc. 16 "Daleki patrol"

Ciekawostki z książki "Leksykon ciekawostek" J. Marchewki

Te i wiele innych ciekawostek o zegarze poznacie czytając "Leksykon ciekawostek".

Grecki fizyk z Aleksandrii — Ktesibos (II wiek p.n.e.) skonstruował klepsydrę wodną, która składała się z pionowej kolumny ustawionej w basenie oraz z dwóch cherubinów. Jedne­

mu z nich bez przerwy ciekły łzy do basenu, drugi zaś „wspinał się” na kolumnę (przenoszony jak pływak przez wodę) i wskazywał pałeczką godziny wypisane pionowo na kolumnie. Dawniej mówcom czas wyznaczano pewną ilością wody. Kiedy mowa podobała się tłumowi, wołano: dolać mu wody.

W czasach starożytnych Grecy wyznaczali czas długością własnego cienia. Umawiano się więc w taki sposób: przyjdź do mnie, gdy cień osiągnie dziesięć kroków. Żona miała prawo do wymówki — nie było cię cale trzy kroki w domu. Ze względu na zróżnicowanie wzrostu dochodziło zapewne często do nieporozu­mień, a w dni pochmurne wszyscy tracili rachubę czasu.

W starożytności i średniowieczu stosowano zegary ogniowe (świece z podziałką, lampki oliwne). W Chinach niektóre świece były tak przemyślnie skonstruowane, że co godzinę wydzielały inną woń. Były więc godziny róży, fiołków, kadzidła itp.

Cytaty

Te i wiele innych cytatów pochodzą ze stron internetowych:

Cytaty na temat zegar | Cytaty sławnych ludzi (quotepark.com)

Zegar – Wikicytaty (wikiquote.org

Zegar słyszę wybija, 
Ustąp, melankolija!

Jan Kochanowski "Pieśni"

Czas teraźniejszy i czas, który minął,
Razem obecne są chyba w przyszłości, 
A przyszłość zawarta jest w czasie, który minął.

Thomas Eliot " Cztery kwartety"

Najbardziej mi żal
kolorowych jarmarków, 
blaszanych zegarków

Ryszard Ulicki "Kolorowe jarmarki" (śpiewa Maryla Rodowicz)

Już dziesiąta na zegarze,
Spać, panowie gospodarze!
Strzeżcie ognia i złodzieja,
W Panu Bogu jest nadzieja!

Pieśń Straży Miejskiej

Na żadnym zegarze nie znajdziesz wskazówek do życia.

Stanisław Jerzy Lec

Nie wierzcie zegarom – czas wymyślił je dla zabawy.

Wojciech Bartoszewski

No to cyk – powiedział budzik do zegara.

Źródło: serial 07 zgłoś się

Zegarek w duchu klnie,

Bardzo mu to nie w smak,

Chciałby powiedzieć: „Nie!”

A mówi: „Tak-tak, tak-tak, tak-tak.”

Jan Brzechwa, Zegarek

„Czas płynął jak zawsze, zmieniały się nie tylko pory roku, jak godziny na zegarze, ale i stosunki. Lata dziecięce, dziecięce zabawy, utrapienie, niedostatek, praca, dorobek, lata dojrzałe i kłopoty nowe, orki i zasiewy, żniwa i omłoty, szczęście i zawody, wesele i smutek, urodzaj i klęski, pogoda i burze, grady i powodzie stały się tak naturalnymi zjawiskami, że nie tylko nie wywoływały zdziwienia, ale bardzo rychło z pamięci uciekały.“

Wincenty Witos

Literatura

Kopaliński W. Opowieści o rzeczach powszednich. Warszawa 1994

Marchewka J. Leksykon ciekawostek. Warszawa

Zajdler L. Dzieje zegara. Warszawa 1980

Zegary stołowe W: Poznaj Swój Kraj 1966 nr 1

Linki do ciekawych stron

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegar

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegarek 

Zegar słoneczny w Jarocinie

Zegary słoneczne

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegar_kaflowy

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegar_obrazowy

https://pl.wiktionary.org/wiki/zegar

https://kmziz.pl/kalendarium-zegarkowe

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zegar_wodny

                                                                                                         Opracowała:

                                                                                                        Mariola Śmiecińska